Sinema, kısa sayılabilecek tarihi boyunca her zaman dönemin zihniyeti ve siyaseti ile iç içe olmuştur. Efsane yönetmen Eisenstein’in söylediği gibi: “Her film politiktir. Eninde sonunda ya kurulu düzene hizmet eder ya da ona karşı çıkar. İlk bakışta apolitik gibi görünen filmler suya sabuna dokunmadıkları için düzenin işine yarar ve bu anlamda politik sonuçlar doğururlar.” Düzene hizmet eden filmlerin çokluğundan mıdır bilinmez ama neredeyse tüm sinema çevrelerinde, toplum içindeki yanlışlıkları ve çarpıklıkları gösteren filmler diğerlerinden daha önemli sayılıyor. Nispeten daha anlamlı olan bu yapımlar, ister arka planda ister temel anlatıda olsun, vermek istedikleri mesajı izleyiciye ulaştırmayı mutlaka başarıyorlar.
Oluşturduğum listede işte bu suya sabuna dokunan ve kurulu düzene karşı çıkan filmleri bir araya toplamaya çalıştım. Eksiklikler mutlaka olacaktır, en nihayetinde yukarıda da dediği gibi her film politiktir ve hepsini buraya sığdırmak imkansız.
🎞POTEMKİN ZIRHLISI
Bronenosets Potyomkin (1925) Yön: Sergei M. Eisenstein
Çoğu otoriteye göre sinemanın başlangıcı sayılan bu yapım, Çarlık Rusyası’nın
yıkılmasından sonra Sovyet hükümetinin propaganda niteliğinde bir film sipariş etmesiyle ortaya çıkmış. Fakat içeriğinin yanında, sinematografisi ile de devrim niteliğinde bir efsane haline gelmiş.
Otoritenin halk karşısındaki duyarsızlığını ve kullandığı orantısız gücü oldukça güzel yansıtan film Potemkin Zırhlısı İsyanı’nı da tüm dünyaya duyuruyor. Ayrıca Rus halkının yaşadığı zorlukları ve içlerinde biriken öfkeyi de hissettirmeyi başarıyor.
🎞CEZAYİR SAVAŞI
La Battaglia di Algeri (1966) Yön: Gillo Pontecorvo
Yönetmenin az sayıdaki kurmaca filmlerinden biri olan Cezayir Savaşı, kurmaca olmasına rağmen belgesel gibi izlenilebilen ve izlerken de siyasi çıkarımlar yaptıran bir yapım. Aynı zamanda siyasi sinemanın da en ünlü filmleri arasında sayılıyor.
Devrimi tüm Cezayir halkı üzerinden anlatan film, diktatörlüğün mutlaka düşeceğini ve demokratik halklar tarafından her zaman yenileceğini göstermeye çalışıyor.
🎞KIZGIN FIRINLARIN SAATİ
La Hora De Los Hornos (1968) Yön: Fernando E. Solanas, Octavio Getino
260 dakikalık 3 bölümden oluşan ve makale-film olarak nitelendirilen yapım, bu türün Arjantin’de ilk denemesidir. Amerikan emperyalizmine ve Arjantin’deki kurtuluş sorununa odaklanan yapım, aynı zamanda suç ortaklarını, masumları ve seyircileri kabul etmeyen antiemperyalist bir harekettir.
“Bize öğrettikleri tarih düzmece, inandırdıkları zenginlik yalan, yaydıkları ekonomik düşünceler sahte, kitaplarda ilan ettikleri özgürlük gerçek dışı, bu yüzden ilk hareket/sözümüz özgürlük.”
🎞EĞER
If (1968) Yön: Lindsay Anderson
Üç öğrencinin, öğretmenlerden ve üst sınıftakilerden gördükleri baskıları anlatan yapım, dönemim İngiliz eğitim sistemini son derece sert bir şekilde eleştiriyor. Ayrıca baskıcı eğitim sistemini ve köleleşen öğrenciyi de gözler önüne seriyor.
Bu yapımdaki performansı ile yönetmen Kubrick’in dikkatini çeken Malcolm McDowell, sinemada olay yaratan A Clockwork Orange filminin kadrosuna dahil edilmiş.
🎞İSYAN
Queimada (1969) Yön: Gillo Pontecorvo
Yine bir Pontecorvo yapımı olan film, sömürgecilik ile emperyalizm arasındaki geçiş sürecinde kölelerin ayaklanmasını anlatıyor. Yönetmen burada Cezayir Savaşı’ndan farklı olarak devrimi tüm halkın üzerinden değil, bir ana karakter üzerinden anlatıyor.
Sömürüyü ve kapitalizmi açıkça yansıtan film aynı zamanda isyanın gücünü de gözler önüne seriyor. Ayrıca yapımın başarısının bir diğer kaynağı da Marlon Brando’nun harika oyunculuğu.
🎞DEVRİMDEN ÖNCE
Prima Della Rivoluzione (1964) Yön: Bernardo Bertolucci
Bertolucci’nin uluslarası anlamda ilgi çeken ilk filmi olan Devrimden Önce, tipik bir burjuva ailesinin oğlunun, sosyalizm ile tanışmasını ve hayatının değişmesini irdeliyor. Bunun yanında da dönemin politikasını ve marksizmin üzerindeki etkisini de göstermeye çalışıyor.
Ayrıca ensest ilişkiye de yer vererek muhafazakarlığı ve tabuları da inceleyen film
yönetmenin 21 yaşında olmasıyla da ilgi çekiyor.
🎞PARİS, 1871
La commune (2000) Yön: Peter Watkins
Paris’in dışında terkedilmiş bir fabrikada 13 günde çekilen ve oldukça başarılı, bir o kadar da uzun olan beşgesel. Neredeyse 6 saat boyunca tartışmalarla birlikte komünü izlemiyor adeta yaşıyorsunuz.
Yönetmenin zekice oynamaları sayesinde zamansal algıyı etkileyen film, geçmişi, şimdiyi ve ikisinin etkileşimini düşünme olanağı sağlıyor.
🎞ÜLKE VE ÖZGÜRLÜK
Land and Freedom (1995) Yön: Ken Loach
Liverpool’dan çıkıp İspanya’ya savaşmaya giden genç bir komünistin yaşadıklarını anlatan film, aslında bu savaşın küresel olduğunu ve uluslararası ilişkilerin bunun üzerindeki rolünü anlatıyor.
İdeolojik çelişkileri oldukça iyi yansıtan yapım, faşist politikalar, ulus milliyetçiliği ve Stalinizm politikaları karşısında devrimcilerin duruşunu da gözler önüne seriyor.
🎞PERSEPOLİS
Persepolis (2007) Yön: Marjane Satrapi
2007 yapımı olan bu animasyon filmi, İran islam devrimi ile yaşananları Merjane adlı 9 yaşındaki bir kızın gözünden anlatıyor. İslamcı kesimin gücü ele geçirmesi ile kişisel hakların sınırlanması, muhaliflerin susturulması ve kadınlara yapılan türlü ötekileştirmeler ile itibarsızlaştırılmalarını ağır bir şekilde işliyor.
Persepolis, buradaki filmlerden farklı olarak devrimin getirdiklerini değil götürdüklerini anlatmaya çalışması açısından oldukça farklı bir yerdedir.
🎞V FOR VENDETTA
V for Vendetta (2005) Yön: James McTeigue
Devrim filmi denilince 2000 sonrası sinemanın belki de en önemli yapımı olan V For Vendetta, distopik bir gelecekte geçiyor ve sistemin sonucu olarak ortaya çıkan tek bir adamın halk devrimini başlatmasını anlatıyor.
Barut komplosuna karışan Guy Fawkes ile kendini özdeşleştiren baş karakter, geçmiş ile geleceğin bir etkileşimini yaratarak bugünü düşünmeye itiyor seyirciyi.
⇒Listeye Sığmayan Diğer Yapımlar
*Açlık / Hunger (2008) Yön: Steve McQueen
*Kanlı Pazar / Bloody Sunday (2002) Yön: Paul Greengrass
*Gandhi (1982) Yön: Richard Attenborough
*Asi Gençlik / Rebel Without a Cause (1955) Yön: Nicholas Ray
*Bırak Güneş İçeri Girsin / Hair (1979) Yön: Milos Forman
*DANTON / (1983) Yön: Andrzej Wajda
*ANA / Mat (1926) Yön: Pudovkin
*Dövüş Kulübü / Fight Club (1999) Yön: David Fincher
*Cesur Yürek / Braveheart (1995) Yön: Mel Gibson
